27 Aralık Akşam Konuşması

🐢 Taleb'in Skin in the Game (Oyundaki post) kitabına bakıyorum. Asimetrik risk dediği bir durumu anlatıyor. Kazanırsak karı paylaşırız, kaybedersek cezasını yalnız sen çekersin durumları. Modernizmin ürettiği bir şey olduğunu ve eskiden böyle asitmetrik risklerin olmadığını anlatıyor.

🐇 Hammurabi yasalarında yaptığı ev yıkılan usta öldürülür yazıyor, onun gibi mi?

🐢 Evet, öyle. Modern zamanlar bu çeşit asimetrik risk araçlarını çoğalttı diyor. Bürokrasilerin amacı bu, savaş kararını alanlarla, bundan zarar görenler farklı insanlar.

🐇 Şimdilerde evler o kadar yıkılmıyor ama uçaklar düşebiliyor.

🐢 Uçağı yapıp satanla uçuran farklı mesela. Hammurabi yasaları uygulasan, düşen her uçaktan sonra uçuş izni veren teknisyenden, uçağın arızasına sebep olan mühendise bir dizi adamı idam etmen gerekir.

🐇 Bunu mu istiyor? Uçağın enkazının bulunduğu alana dar ağaçları kurulsun mesela?

🐢 Bu kadar aşırı bir iddiası yok. Yine de, diyelim batan kripto paraları insanlara pompalayan kişilerin de bu zarar ortak olmaları gerektiği söylenebilir mesela.

🐇 Bu söylenebilir. Ben yine de hemen hiç kimsenin sadece kendisinden ibaret olmadığını düşünüyorum. İnsanların söylediği, yaptığı her şey etraflarının etkisiyle gerçekleşiyor. Bu kadar net bir sorumluluk sınırı belirlemek mümkün mü, emin değilim.

🐢 Riski birilerinin alması gerekmiyor mu?

🐇 Alıyor işte, toplu olarak herkes alıyor. Neticede kripto yoluyla para kazanma riski vardı, bunu alanlar aldı, bazıları battı. Ben bu riski almadım.

🐢 Bazıları o riski başkalarına aldırdığı halde, kendileri batmadı mesela.

🐇 Evet, kitabın söylediği buna dikkat çekmek. İçeriden bilgisi olanlar batmaz mesele. Bir şirketin yönetim kurulundan birinden bilançosu hakkında ufak bir bilgi alırsan, ona göre hisselerinin alacağı pozisyonu bilirsin. Bu da benzer. Ancak ben böyle asimetrik risklerin yeterince karmaşık toplumlarda kaçınılmaz olduğu kanaatindeyim.

🐢 Yani birileri illa az risk alıp, çok kazanç sağlayacaktır.

🐇 Adamın verdiği örneklerin geneli Hammurabi yasaları, Yunanlılar falan gibi modern öncesi döneme ait. Bunların zamanımızdan önemli bir farkı, ortalığın o kadar kalabalık olmaması. Bir köyde, ya da herkesin herkesin tanıdığı 10000 kişilik bir kasabada yaşıyorsan, hayatınla söylediğin arasında uyum olmasını insanlar bekler. Her şey açık çünkü. Ben 20 milyon kişilik bir şehirde yaşıyorum. Gördüğüm insanları da günde en fazla 10 dakika görüyorum. Böyle bir dünyada riskin simetrik olması imkansız.