- Geçen Aralık ayında, Tim Ferriss'in Niall Ferguson'la yaptığı podcast bölümünü dinledim. Her bölümü takip etmiyorum ama dinlediklerim arasında ilk defa bu kadar politik konularda konuştu. Çin'den bahsettiler. Soğuk Savaş'tan. Yeni Bir soğuk savaşın başında olduğumuzdan. Bütün emareleri varmış.
- Hayatı geçmişe bakarak anlayıp geleceğe bakarak yaşarız diyen kimdi. Bu adam da geçmişi geleceğe yansıtıyor gibi duruyor.
- Doğru. Bir yandan geçmişi geleceğe yansıtıyor. Bir tarihçinin işi bu. Anakronizmin tersi. Bugünün aynasından geçmişe bakarken anakronizm yapıyorlar ve bir yandan da bunun tersi. Bugünü de geleceğe yansıtarak düşünüyorlar.
- En cool tarihçilerin what if sorularını sorduklarını söyledi. Bir olayın sebeplerini araştırırken, şöyle olsaydı, nasıl olurdu diye düşünmek. Buna pek itibar etmiyorlar sanıyordum.
- Bence de itibar etmeyenler haklı. Sultan 2. Mehmet değil de başka biri olsaydı İstanbul fethedilir miydi? Bu soru üzerine ciltlerce kitap yazabilirsin. Belki olayın sebeplerini anlamaya yardımcı olur. Bununla beraber kesin bir cevabının olmadığını kabul etmekten başka bir şey yapamayız.
- Olay örgülerini konuşmak için basitleştirmek lazım. Sultan Mehmet acaba ne kadar farkındaydı meselenin. Kendini Kayser-i Rum ilan ederken, belki de bundan sonra adımız Roma olsun gayretiyle hareket etti. Gayesinin Osmanlı'nın Roma'yı fethetmesin değil, Roma'nın Osmanlı'ya devlet olmayı öğretmesi olduğunu da kabul edebiliriz. Belki de sevdiği kızı kaçırıp, sonra onun sözünden çıkmayan kılıbık bir adama dönüşmeyi düşünüyordu.
- Belki de olan budur. Osmanlı mı Roma'yı fethetti, Roma mı Osmanlı hanedanını kullanarak yaşamaya devam etti? Bugünden yalınkat görünen meseleler bile içine girince cevaplanması zor sorulara dönüşüyor. Olanı olduğu gibi anlamak bile zor. Bunun üzerine bir de ya şöyle olsaydı diye soracağız ve cevap bulacağız?
- Öyle. Bir yandan da geçmişteki duyguların ve insanların zamanları içinde anlaşılması gibi bir hedef belirliyor tarihçiler için. Bunu yapmak, olay örgülerini kurmaktan da zor. Konu giderek fantastik edebiyata doğru kayar.
- Ferguson, Ayaan Hirsi Ali'nin kocasıymış. Bunu duymuştum da, İskoç kökenli meşhur bir tarihçinin, kimliğini İslam düşmanlığına borçlu birinin kocası olmasını çözmek yine de zor geldi. Ferriss soruyor, fetva gölgesinde yaşamak nasıl falan diye.
- Karın neden kuduruk bir İslam düşmanı diye sormasını beklemezsin herhalde.
- Bir yandan Ateist olduğu halde, çocuklarını kiliseye götürecek ve onlara Hristiyan ahlakı aşılamaya çalışacak kadar ince bir propagandist, bir yandan da terörizm gölgesinde yaşamaktan korkmuyoruz diyecek kadar dinlere karşı. Buradaki kafa gerçekten kurnaz bir kafa.
- Tanrı yoktur ama İsa onun tek oğludur şeklindeki inanç herhalde.
- Evet. Din konusundaki meselenin hiç de içerik olmadığını, yani Tanrı'nın varlığı yokluğu veya peygamberin aldığı vahyin tabiatı gibi konuların hemen hiçbir zaman önemli olmadığını gösteren bariz bir örnek. Bizim derdimizin de bu gibi konular olmaması lazım. İslam'la ilişkimizi hala çok çocukça bir seviyede tutan tartışmalar bunlar.
- Gavur öyle yapmıyor diyorsun.
- Gavurun Ateisti de Hristiyan. Benzer lafları zamanında Dawkins de etmişti. Mesele Tanrı'nın gelip ikibin sene önce Filistin'de suda yürümesi değil. Buna kimse inanmıyor zaten. Ancak o ikibin senede o Tanrı adına, onun ifade etttiği anlam adına yapılanlardan kendilerine bir medeniyet kuruyorlar.
- Bizim de mi böyle olmamız lazım? Bu sahte bir inanç değil mi?
- Ben naçizane artık dini içerik tartışmalarının hemen hiçbir anlamı olmadığına kanaat ettim. Bizim taşımamız gereken bir miras var. Bizi buraya getiren bir miras. Kişisel inançlar değişebilir. Ateist olabilir bir insan, bununla beraber İslam'ın temsil ettiği hayat tarzının daha iyi olduğuna dair örneklere ihtiyaç var. Bizim eksiğimiz, derdimiz bu.
- Ancak o hayat tarzı hem mütekamil, modern hayat tarzının karşısına koyacak kadar güçlü değil, hem de o bakmayalım dediğin içeriğe bağlı. Hiç namaz kılan Ateist gördün mü?
- Türkiye'de mevzu dinin herkes için sınıfsal bir mesele olmasından. Memleket düzgün gelişmiş bir yer olmadığı için, dinle ve onun getirdikleriyle savaşmak ve onu sahiplenmek sınıfsal bir konuya dönüşmüş. Bu yüzden de herkesin sakince baktığı, ahlaken feyz aldığı bir dini anlayış kurmak zor. Önce politik/sınıfsal anlamının değişmesi lazım.
- Hepimiz müslümanız, bazılarımız Allah'a inanıyor bile.
[Dalga]
#Tim Ferriss
#Niall Ferguson
#Ayaan Hirsi Ali
#İslam
#Hristiyanlık
#İsa
#İstanbul'un fethi
#tarih
#Ateizm