İnsan tutarlı bir hayvandır demiş adam. Tutarlılık zihnimizin olayları, nesneleri ve günleri ayrı ayrı ele alacak kadar güçlü olmamasından kaynaklanıyor. Bir ben var ve bu sebeple bir ben var.

Kendimizle çelişmemek için kendimizi olduğumuz gibi görmek yerine, istediğimiz gibi görmeye çalışıyoruz. Müslümansan şöyle yapman gerekir, yarım müslüman olmaz. Tutarlılık, kendinle tutarlılık, fikirlerinle tutarlılık bir yerden sonra yük. Yazıda Çinlilerin Amerikalıların beynini nasıl yavaş yavaş yıkadığını anlatıyor. Benlik büyük bir bina gibiyse, hepsini birden değiştirmeye çalışmıyorlar. Ufak dokunuşlar. En azından Komünist ülkelerde işsizlik sorunu olmadığını kabul edersin ve bir defa bu kapı aralandığında, evet, Komünizm'in de iyi tarafları var. Bundan sonrası ise kendinle tutarlı olmak için Komünizm'in daha iyi taraflarını görmeye başlıyorsun.

Müslümanı Hristiyan yapmak için mesela sen de İsa'nın büyük peygamber olduğunu kabul ediyorsun diye başlarsın. Sonra oğul demenin büyük peygamber demekle benzer olduğunu, sonra yeryüzüne inmiş kurtarıcı Tanrı'nın daha muhteşem fikir olduğundan bahsedersin.

Hristiyanı Müslüman yapmak için İsa'dan önce gelmiş İbrani peygamberlerini sen de kabul ediyorsun diye başlarsın. Sonra Tanrı'nın oğlunu o silsile içinde göndermiş olmasının anlamını sorarsın. Neden ondan sonra da, İsa'nın ismini yaşatacak bir peygamber göndermiş olmasın dersin ve oradan devam edersin. Tutarlılık bir yerde Sünni Müslüman yapacaktır. Sabır.

Bunun için kafayı Tanrı'nın varlığına takıyorlar. Sandalye ve saat gösterip, falanca Aristo'dan, filanca Bergson'dan örnekler vererek ispat etsen bile Tanrı'nın varlığından vahye uzuuun bir yol var. Tanrı'yı karşımızda görsek bile onun bir kuluna vahyettiğine inanmak için onunla konuşmamız lazım. Ancak insanlar tutarlı olmak adına, Tanrı'ya bir defa inanınca, onu sana inandıran insanların inandıklarına da inanıyor.

İsimlerle düşünen insanın tutarlı olmak mecburiyeti var: Bir önceki hayatımda arıydım diyor mesela, hayat var, ben var, arı da var ve önceki hayatımda arıydım. Tenasuh komik bir düşünce, benlik hiç durmadan, ölümden ölüme bir takım canlılara geçiyor ama bu canlıların bundan haberi yok. Aynı kişiymişiz ama bundan haberimiz yok. O halde nasıl aynı kişi olabiliriz?

Ben her gün farklı uyanıyorum. Telefonuma bakıyorum, yatağını topla yazıyor. Yatağımı toplayınca bana soğuk duşa girmemi söylüyor ve sonra kim olduğumu hatırlıyorum. Kendimi unuttuğum zaman bana bunu hatırlatan kim?