(Yezur) hayatının onikibinyediyüzüncü gününde güneşten önce uyandı. Saate bakıp tekrar uyumaya çalıştı ama beyni harekete geçmişti. Bir süre gözleri kapalı bekledi. Memento mori. Şu an ölmüş olsam ne olurdu. Her sabah beş dakikasını bu soruya ayırmaya çalışıyordu. Bir şey olmaz. Sevenim olduğunu sanmıyorum. Gözlerini açtığında tavandaki ekran çalışmaya başladı. Haberleri gösteriyordu. Yine kimseye ait olmayan ortada kalmış dertleri herkesin derdi yapmaya çalışıyorlar. Sahipsiz dertleri sahiplenelim. Biraz daha tembellik etmek istedi ama yatağı kendini toplama sinyalleri vermeye başladı.

Ahlaksız din mümkün mü? Bunun tersini herkes sorar: Dinsiz ahlak mümkün mü? Bu sorunun cevabı bir din tartışmasına döner ve sonunda herkesin bir dini var, benim dinim bana, seninki sana diye bir yoldan cevaplanır. Benim ahlakıma uymasa da herkesin bir ahlakı var, en menfaatçisinin de, en yalancısının da, en zaliminin kendine davranışlarını izah ettiği bir ahlakı mevcut. Ahlaksız din sorusunu ise hiç duymadım. Ahlaksız derken, ahlaki doğrulardan bahsetmeyen bir din. Böyle bir din mümkün mü?

Onikinci maç Nietzsche’nin Ahlakın Soykütüğü ile Hoyland’ın In God’s Path: The Arab Conquests and the Creation of an Islamic Empire kitapları arasında. Normal şartlar altında Nietzsche’yi severim. Eskiden severdim veya. Bu kitapta ise giderek çiğ bir tat aldığımı farkediyorum. 15 dakikada kitabın beşte biri bitti ama kitaptan Nietzsche’nin egosunun büyüklüğü dışında bir fikir edinmedim. Diğer kitaplarında söylediklerini biraz daha tekrar etmiş, ahlak iyi ve güçlünün düşmanıdır gibi bir yere çıkıyor.

“Those who see and feel beyond illusion have acquired a far greater gift than could ever be derived from studying scripture and philosophy books, for these were meant only to guide the blind.” - Shawn Mikula Hakikati tecrübe edebilir misin? Tecrübe ettiğinin hakikat olduğunu bilebilir misin? Nereye bakarak bilebilirsin? Birine sorarsın, bir kitaba bakarsın, sonunda sana tecrübenin hakikat mi hayal mi olduğunu söyleyeceklerini düşünürsün. Onlar nereden bilir? Onların da bilgisi başka hakikat alimlerinden kaynaklanır.

Arkaplanda daima ince bir sızı. Kendime gerekli olan buydu diye hatırlatmanın sızıya faydası yok. Çekilecek olan çekilecek. Gerekli olan nadiren duygularımla bu kadar çatışır. Mecburiyetlerine içinden bağlanmış ve şunu istiyorum derken bile akli mazeretler üretmek zorunda gören biri için kendimle bu çatışma normal değil. Gerekli olan iyidir ve iyi olan gereklidir diyebilirken bir anda istediğinle gereken çatışıyor, ne yapacaksın? sorusuyla karşı karşıya kaldım. Gerekli olanın bu olduğunu izah etmek zor değil.

İnsanların arasındaki eşitsizliğin sebattan kaynaklandığını söylerler. Meşhur deneydir: 5 yaşındaki çocuklara şeker vermişler. Yemeden onbeş dakika beklerse bir şeker daha alacağını söylemişler. Bazısı beklemiş. Bazısı bekleyememiş. Sonradan bakmışlar, bekleyenler hayatta daha başarılı olmuş. Bunu sabır, sebat ve bunlara bağlı başarı doğuştan geliyor diye açıklayabilirsiniz. Çocuklar ne kadar sabırlıysa, derslerin sıkıcılığına, hayattaki zorluklara o kadar iyi katlanacaktır. Ancak bunun bir de sınıf açıklaması vardır: Fakir çocuklar orijinal deneydeki marshmallowu bir daha bulamayacaklarını düşünüp hemen yer ama zengin çocukları zaten bildikleri (ve belki de bıktıkları) bir tadı bir süre daha bekleyebilir.

Musicians and artists approach their work the same way. They create music they’d want to listen to, draw painting they’d want to see, and write books they wish were written. That’s how I personally approach my work. I write articles I myself would want to read. Your work should first and foremost resonate with yourself. If you don’t enjoy the product of your work, how can you expect other people to?

Profesör Vera her gün işe gitmeden önce yaptığı gibi kedisi Cimcoz’a akşama ne çeşit mama istediğini miyavlayarak sordu. Dünyada hayvanlarla konuşabilen az sayıda kişiden biri olduğu için kedisiyle de sohbet edebiliyordu. Hayvanların ne dediğini anlamak için cihazlar geliştirmiş ve çeşitli kedi ve köpek dillerini öğrenmişti. Kedilerin ve köpeklerin insanlar gibi her ülkede farklı diller konuştuğunu ilk keşfeden oydu. Cimcoz akşama tavuklu mama istediğini söyledi. Vera da ona kendine iyi bakmasını ve evdeki balıklara yem vermesini söyleyerek çıktı.

Neye dikkat ediyorsan osun. Dikkat ettiğin sen. Aklın karışıyorsa bir aklın yok. Akıl karışmaz. Akıl nettir. Bana biri 19. yüzyıl pozitivisti dedi. Akla gereğinden fazla önem verdiğim için. Bu doğru ama aklın sınırları olduğunu da kabul ediyorum. Bu sınırların ancak ilahi bir ilham veya inayetle açılabileceğine inanıyorum. Bu beni pozitivistten başka bir şey yapar. Aşkla ilgili konuşmak için fazla netsin. İnsanlarla aranın bozuk olması da bundan. Tabiatın puslu olduğu halde net olmaya çalıştığın ve buna değer verdiğin için insanlarla aran bozuluyor.

Yapay Zekayı dünyayı işgal etmeyecek bir seviyede tutmak mümkün mü diye sormuşum bir notta. Bu bana arzunun programlanmasının nasıl mümkün olduğunu düşündürdü. Ortada bir gelişme, büyüme, kendini kopyalama arzusu olmadan zeka müstakilen bir tehlike olabilir mi? İnsanın dünyaya zararlı tarafı zekasından değil, arzularından kaynaklanıyor. Bitmeyen, dindirilmeyen açlığından. Bu arzu olmasa zekamız bizi hiçbir canlı için tehlikeli yapmaz ama zekamız bu arzu olmadan bizi ayakta da tutmaz. Bir geyiği nasıl avlayacağımızı bilmek, o geyiği avlama arzusu taşımıyorsak bizi doyurmaz.